Аз соли 1993 инҷониб Рӯзи умумиҷаҳонии об 22 март дар бисёр кишварҳои ҷаҳон бо ташаббуси Ассотсиатсияи байналмилалии обтаъминкунӣ ва ЮНЕСКО таҷлил карда мешавад.
Ҳадафҳои Рӯзи умумиҷаҳонии об:
– баланд бардоштани таваҷҷӯҳ ба аҳамияти таъмин, дастрасӣ ба оби тозаи нӯшокӣ ва беҳдошт, ки ин бешубҳа одамонеро, ки ҳаёти солим ва пурсамар доранд, аз онҳое, ки дар камбизоатӣ зиндагӣ мекунанд ва дар муқобили бемориҳои гуногун, ки ба ҳаёти онҳо таҳдид мекунанд, бештар осебпазиранд, ҷудо мекунанд;
– мусоидат ба қабули чораҳои дахлдор ҷиҳати ҳалли мушкилоти таъмини аҳолӣ бо оби нӯшокӣ;
– ба аҳолӣ дар бораи аҳамияти ҳифз ва ҳифзи захираҳои оби тоза ва дар маҷмӯъ захираҳои об маълумот додан;
– ҷалби ҳукуматҳо, агентиҳои байналмилалӣ, ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ ва бахши хусуси ба ҷашни Рӯзи умумиҷаҳонии об.
Тақрибан 70 фоизи заминро об фаро мегирад. Аксари захираҳои оби тоза барои мо дастнорасанд, зеро он дар пиряхҳо мавҷуд аст. Аммо танҳо 1 фоизи тамоми об нӯшиданист! Захираҳои оби тоза дар рӯи замин ба таври нобаробар тақсим карда мешаванд. 85% аҳолии курраи Замин сокинони қисми умдатан хушкшудаи сайёра мебошанд. Дар асри ХХ аҳолии ҷаҳон се маротиба афзудааст. Дар ҳамин давра, истеъмоли оби тоза ҳафт маротиба, аз ҷумла барои нӯшокиҳои коммуналӣ 13 маротиба зиёд шуд. Талабот ба об метавонад аз истеҳсоли он 40% зиёд бошад ва бе об, ҳаёт дар сайёра метавонад аз байн равад. Аз ин рӯ, инсоният бояд дар бораи муносибати эҳтиёткоронаи худ бо захираҳои об андеша кунад, барои ҳифзи онҳо чораҳо ҷӯяд. Бигзор наслҳои ояндаи мо аз сайёраамон баҳра баранд.
Эҳтиёҷи инсон ба об пас аз оксиген дар ҷои дуюм меистад. Мо барои ҳаёт об мехоҳем! Тавре ки шумо медонед, инсон метавонад якчанд ҳафта бе ғизо зиндагӣ кунад, вале танҳо чанд рӯз бе об. Тахмин меравад, ки ҳар як инсон ҳар рӯз тақрибан 45 литр обро беҳуда сарф мекунад (он вақте ки мо дандонҳои худро шуста меравем, дар ҳоле ки субҳ ба оина менигарем). Барои оббозӣ тақрибан 200 литр об меравад, чойнушӣ ва хӯрокпазӣ – дар як рӯз тақрибан 30 литр сарф мешавад. Агар аз қубури об бо лоғартарин ҷараёни об як рӯз кор кунад, метавонад то 150 литр оби тозаи нӯшокӣ сарф шавад, ҳоло, ки сокинони минтақаҳои давлатҳои хушкзамин ва камбизоат бояд дар як рӯз танҳо бо 1-2 литр маҳдуд шаванд!
Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои захираҳои бузурги оби тозаи нӯшокӣ буда, захираҳои об барои таъмини рушди устувори иқтисодиёти кишвар нақши муаасир дорад.
Айни замон, захираҳои об дар кишвар манбаи асосии истеҳсоли энергия ба шумор рафта, 95% — и барқ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути неругоҳҳои барқи обӣ истеҳсол карда мешаванд.
Захираҳои обӣ дар соҳаҳои обёришаванда ва истеҳсоли тақрибан 80%-и маҳсулоти кишоварзӣ, таъминоти оби нӯшокӣ ва санитария, саноат ва моҳипарварӣ, ки барои таъмини амнияти озуқаворӣ ва дастрасии аҳолӣ ба ғизои босифат нақши муҳим дорад, истифода мешавад.
Захираҳои об дар кишвар, ҳамчунин, дар таъмини шуғлнокии аҳолӣ низ саҳмгузор аст. Рушди минбаъдаи соҳаи гидроэнергетика, соҳаҳои обёришавандаи кишоварзӣ ва саноат ҷойҳои нави кориро ташкил менамоянд. Аз ин номгуй муҳимияти бештарро соҳаҳои обёришавандаи кишоварзӣ касб менамоянд, зеро қисмати зиёди аҳолии деҳоти кишварро бо шуғл таъмин менамояд.
Ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон 90% аз минтақаҳои ташаккулёбандаи маҷрои дарёҳо иборат буда, асоси захираҳои обии кишварро пиряхҳо, дарёҳо, кулҳо, обанборҳо ва обҳои зеризаминӣ ташкил медиҳанд.
Сурати миёнасолонаи маҷрои дарёҳо дар кишвар ба 64 км³, аз ҷумла дар ҳавзаи дарёи Аму ба 62,9 км³ ва ҳавзаи Сирдарё ба 1,1 км³ дар як сол баробар мебошад. Оби дарёҳои Тоҷикистон 55,4 фоизи ҳаҷми миёнаи солонаи оби ҳавзаи баҳри Аралро ташкил менамоянд.
Боришоти миёнаи солона дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тақрибан ба 760 мм-ро баробар буда, дар баъзе минтақаҳои ҷанубии кишвар ин шумора то 100 мм ва дар ноҳияҳои баландкуҳи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон то ба 2400 мм тағйирёбанда мебошад.
Коршиносони ҷаҳон боварӣ доранд, ки дар миёнаҳои асри 21 мушкилоти нарасидани оби тоза яке аз муҳимтаринҳо хоҳад буд. Камобии об имрӯз тақрибан 700 миллион нафарро фаро мегирад. Инҳо сокинони 43 давлати дунё мебошанд. Олимон тахмин доранд , ки ин шу ора то соли 2025 ба 3 миллиард ва аз он бештар хоҳад расид. Талабот ба об метавонад аз истеҳсоли он 40% зиёд шавад. Дар байни сабабҳои асосӣ: ифлосшавии муҳити зист, афзоиши аҳолӣ, ки бо суръати баланд ҷараён дорад, самаранокии пасти идоракунӣ, набудани усули истеъмоли устувор, самаранокии пасти истифодаи захираҳои об ва ғайра мебошанд. Тибқи талаботи муосири тиббӣ ва биологӣ, оби нӯшокӣ бояд на танҳо барои саломатӣ бехатар бошад, балки ба меъёрҳои фоиданокии физиологӣ низ ҷавобгӯ бошад.
Барои пешгирии бемориҳои сироятӣ тавассути об лозим аст, ки обро танҳо аз манбаъҳои кафолатноки таъминоти он истифода барем ва дар сурати набудани онҳо аз оби ҷӯшонидашуда ё бастабандишуда истифода намоем. Оби тозаи нӯшокӣ омили афзалиятноки ташаккули солим ва сифати зиндагии аҳолӣ мебошад, ки аҳамияти онро ба қадри кофӣ баҳо додан мумкин нест.
Дар оянда ҳама бояд дарк намоянд, ки ки об барои инсоният то чӣ андоза муҳим аст ва шиори “Об барои ҳаёт” шиори ҳама хоҳад шуд.